Supreme Court’s female statue has changed:
আইন আৰু অন্ধ নহয় ! আদালতৰ বিচাৰ কক্ষ বুলি ক’লে বহুতৰে চকুৰ আগত ভাহি উঠা দুই চকু বন্ধা, দুই হাতত উদ্যত তৰোৱাল আৰু দগা-পাল্লা মূর্তি সম্প্রতি সলনি হৈছে উচ্চতম ন্যায়ালয়ত।
দেশৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ ডি বাই চন্দ্ৰচূড়ৰ নিৰ্দেশ মর্মে বহুজনৰ বাবে আজন্ম চিনাকি সেই নাৰী মূৰ্তিৰ স্থানত এটি নতুন নাৰী মূৰ্তি প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে। ন্যায়ৰ প্রতীক স্বৰূপ এই নতুন নাৰী মূৰ্তিৰ দুই চকু বন্ধা নহয়। এই শ্বেতবৰ্ণৰ নতুন নাৰী মূৰ্তিৰ হাতত তৰোৱালো নাই। তৰোৱালৰ স্থান লৈছে দেশৰ সংবিধানে। অৱশ্যে পুৰণি মূর্তিটো সলাই এই নতুন মূর্তি স্থাপনৰ নিৰ্দেশ জাৰি কৰাৰ বাবে মুখ্য ন্যায়াধীশ চন্দ্ৰচূড় বহুজনৰ সমালোচনাৰ পাত্রও হৈছে।
সামাজিক মাধ্যমযোগে বিভিন্নজনে বিরূপ প্রতিক্রিয়া প্রকাশ কৰিছে। লক্ষ্যণীয় যে ন্যায়ালয়ৰ পূৰ্বৰ মূৰ্তিয়ে প্রতীকাত্মকভাৱে আইন অন্ধ হোৱাটো সূচাইছিল। অর্থাৎ আইনৰ দৃষ্টিত সকলো সমান তাক প্রতীকৰ ৰূপত প্ৰকাশৰ বাবে এই নাৰী মূর্তি ন্যায়ালয়ত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল বুলিও একাংশই সামাজিক মাধ্যমত মন্তব্য কৰিছে।
একাংশৰ মতে, পূৰ্বৰ মূৰ্তিৰ দুই চকুত ক’লা কাপোৰ বান্ধি ৰখাটোৱে আইন অথবা ন্যায় ব্যৱস্থাৰ ওচৰত ক্ষমতা, ধন-দৌলত, সামাজিক মান মর্যাদা গুৰুত্বহীন হোৱাটোক সূচায়। অর্থাৎ আইনৰ দৃষ্টিত জাতি, ধর্ম, বর্ণ, ভাষা নির্বিশেষে সকলো সমান। তদুপৰি পূৰ্বৰ – মূৰ্তিটোৰ এখন হাতত উদ্যত তৰোৱাল থকাটোৱে দোষীক শাস্তি দিয়াৰ ক্ষমতা আইনৰ থকাটোক ইংগিত কৰিছিল।
শেহতীয়াভাৱে মুখ্য ন্যায়াধীশ চন্দ্রচূড়ে এই নাৰী মূৰ্তি সলনি কৰি দুই চকু খোলা আৰু হাতত তৰোৱালৰ পৰিৱৰ্তে দেশৰ সংবিধান লৈ থকা নাৰী মূর্তি স্থাপনৰ নিৰ্দেশ জাৰি কৰে। তেওঁৰ এই নির্দেশৰ কাৰণ ঔপনিবেশিক ৰীতি সলনি কৰাটো বুলি একাংশই চর্চা কৰিছে। কাৰণ ইতিমধ্যে পূৰ্বৰ ব্ৰিটিছ যুগৰ তিনিখন আইন সলনি কৰি দেশৰ সংসদে ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতাসহ তিনিখন নতুন আইন বলবৎ কৰিছে।
উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ এই নাৰী মূর্তি সলনি এনে প্ৰক্ৰিয়াৰ আধাৰতে কৰা হৈছে বুলি চর্চা হৈছে। এই নতুন নাৰী মূৰ্তি প্ৰতিষ্ঠা কৰি মুখ্য ন্যায়াধীশগৰাকীয়ে বার্তা দিছে যে আজিৰ দিনত আইনৰ চকু বান্ধি ৰখা নহয়। সকলোকে সম দৃষ্টি দি আদালতত বিচাৰ প্ৰক্ৰিয়া চলোৱা হয়। একেদৰে তৰোৱালক হিংসাৰ প্ৰতীকৰূপে গণ্য কৰি নাৰী মূৰ্তিটোৰ হাতৰ পৰা তৰোৱাল আঁতৰাই তাৰ স্থানত ভাৰতৰ সংবিধান ৰখা হৈছে। মুখ্য ন্যায়াধীশৰ বাৰ্তা হ’ল যে আইনৰ দৃষ্টিত হিংসাৰ কোনো স্থান নাই।
বৰঞ্চ দেশৰ সংবিধানৰ আধাৰত আদালতে গোচৰৰ বিচাৰ কৰে। গতিকে নাৰী মূৰ্তিটোৰ হাতত তৰোৱালতকৈ সংবিধান ৰখাটোহে অধিক উপযুক্ত। অৱশ্যে পূর্বৰ ন্যায় মূৰ্তিৰ দৰে নতুন মূর্তিটোৰো এখন হাতত দগা-পাল্লা ৰখা হৈছে। ইয়াৰ কোনো পৰিৱৰ্তন ঘটোৱা নাই। এই দগা-পাল্লাৰ জৰিয়তে সামাজিক ভাৰসাম্যক সূচোৱা হয়। সেই অনুসৰি গুচৰীয়া-পদকীয়া দুয়োপক্ষবে যুক্তি আদালতে শুনে। উভয়পক্ষৰ যুক্তিৰ ভিত্তিত আদালতে বিচাৰ কৰে। অর্থাৎ আদালতৰ এই মূর্তি হৈছে ন্যায়ৰ প্রতীক।
#ন্যায়ৰ প্ৰতীক সলনিক লৈ মিশ্রিত প্রতিক্রিয়া
দেশৰ মুখ্য ন্যায়াধীশৰ নিৰ্দেশত আদালতৰ ন্যায়ৰ প্ৰতীক সলনিক কেন্দ্ৰ কৰি দেশত মিশ্রিত প্রতিক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি হৈছে । উল্লেখ্য যে আদালতৰ পূৰ্বৰ নাৰী মূর্তি আছিল ৰোমান স্থাপত্যৰ নিদর্শন। ৰোমান ঐতিহ্য অনুসৰি, মূৰ্তিটোৰ বক্ষলৈকে শুধবগা গাউন আছিল। দুবাহুত পৰম্পৰাগত ভাৰতীয় অলংকাৰ (বাহুবন্ধ) আছিল। ‘লেডী জাস্টিস্ট’ৰূপে জনাজাত এই মূৰ্তিৰ কঁকালত কাপোৰৰ বন্ধনী আছিল। নতুন ন্যায় মূৰ্তিত শাড়ী পৰিধান কৰোৱা হৈছে। মূৰ্তিটোৰ মূৰত ভাৰতীয় দেৱ-দেৱীৰমুকুট আছে। কঁকালতো দেৱ-দেৱীৰ মুকুট আছে।
উল্লেখ্য যে প্রাচীন ৰোমান সম্রাট আগষ্টছে পূৰ্বৰ ন্যায় মূর্তিক বিশ্বতে পৰিচিত কৰিছিল। এই ঘটনা আছিল দুহেজাৰ বছৰ আগৰ। এই ন্যায় মূর্তিয়ে ব্রিটেইনসহ বিশ্বৰ বহু দেশে ব্যৱহাৰ কৰি আহিছে। স্বাভাৱিকতে ভাৰতলৈ এই ন্যায় প্রতীকৰ আগমন ঘটে বিটিছৰ জৰিয়তে। তিনিশ বছৰ পূর্বে ব্ৰিটিছে ভাৰতত উপনিৱেশ স্থাপন কৰাৰ পাছতে ভাৰতত ন্যায়ৰ প্ৰতীকত পৰিণত হয় ‘লেডী জাষ্টিচ’। স্বাধীনতাৰ ৭৫ বছৰ পাছতো আদালতত এই প্রতীক বাহাল থাকে।
সম্প্রতি মুখ্য ন্যায়াধীশ চন্দ্রচূড়ে এই প্রতীক সলনিৰ নিৰ্দেশ জাৰি কৰাত বিভিন্নজনে বিভিন্ন প্রতিক্রিয়া প্রকাশ কৰিছে। এই সম্পর্কত বিখ্যাত আইনজীৱী বিকাশৰঞ্জন ভট্টাচাৰ্যই কয়, ‘আগৰ মূৰ্তিত চকু বান্ধি ৰখাৰ অৰ্থ আছিল ধনী-দুখীয়া, ক্ষমতা, প্রতিপত্তি, সামাজিক মর্যাদাই বিচাৰ ব্যৱস্থাক প্রভাবিত নকৰে।
অৱশ্যে সেয়া আছিল ঔপনিবেশিক সময়ৰ ভাবনা। তেতিয়া সমাজত বৈষম্য আছিল। গণতান্ত্রিক দেশত সকলোৱে সমান। গতিকে এতিয়া আৰু ন্যায় মূর্তিয়ে চকু বান্ধি নাৰাখিলেও হ’ব।’ অৱশ্যে ন্যায় মূৰ্তিৰ পোছাক সলনিক লৈ কিছু অসন্তুষ্টি ব্যক্ত কৰি আইনজীৱীজনে লগতে কয় যে অনাৱশ্যকভাবে মূৰ্তিটোৰ হিন্দুত্বকৰণ নকৰিলেও হ’লহেঁতেন। গতিকে মূৰ্তিৰ তাৎপর্য কিছু হ’লেও লঘু হৈছে বুলি তেওঁ মত পোষণ কৰে। ইপিনে, শাসকীয় বিজেপিয়ে এই ন্যায় মূর্তি সলনিক আদৰণি জনাইছে। বিষয়টো সম্পর্কত জ্যেষ্ঠ বিজেপি নেতা-সাংসদ সুকান্ত মজুমদাৰে কয়, ‘ব্ৰিটিছ শাসকৰ প্ৰভাৱমুক্ত হৈ সম্প্রতি ভাৰতীয় আইনৰ আত্মশুদ্ধিৰ প্ৰক্ৰিয়া চলিছে।
এই ন্যায় মূর্তি সলনিৰ ফলত কি ক্ষতি হ’ব। ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ত থকা মূর্তিত ভাৰতীয় পোছাক নাথাকি পাকিস্তানৰ থাকিব নেকি? দৰাচলতে এক শ্ৰেণীৰ মানুহৰ মজ্জাত কমিউনিজম বৈ আছে। এই কমিউনিজমে গোটেই পৃথিৱীক ছিৰাছিৰ কৰিছে।’ তেওঁ আৰু কয় যে সকলো ক্ষেত্ৰতে ধৰ্মনিৰপেক্ষতা প্রতীক বিচৰা কাৰ্য অর্থহীন। ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষতাৰ কথা আমাৰ সংবিধানতে আছে। কিন্তু মূৰ্তিক দেৱীৰ ৰূপ দিয়াৰ বাহিৰে আন ৰূপ দিয়াটো সম্ভৱ নহয়।’